Harald Mix á innfelldu myndinni er að baki græna svindlinu í Northvolt sem fór á hausinn. Núna er komið að næsta græna þjófnaði beint í skatthirslur ríkisins, græna stálframleiðandanum Stegra.
Andreas Cervenka skrifar um efnahagsmál í sænska Aftonbladet. Hann hefur hlotið margvíslegar viðurkenningar fyrir störf sín. Hann hefur fengið aðal blaðamannaverðlaunin þrisvar sinnum, síðast árið 2022. Fjórum sinnum verðlaunaður sem viðskiptablaðamaður ársins og að auki hlotið Gullspaðann og blaðamannaverðlaun sænska AP lífeyrissjóðsins. Höfundur bókarinnar Svíþjóð Græðginnar (Girig-Sverige) og tilnefndur til ágústverðlaunanna 2022. Hér fjallar hann um græna brjálæðið sem er eitt allsherjarsvindl til að ræna sparnaði í lífeyrissjóðum Svía.
Í grein í Aftonbladet nýlega lýsir Cervenka, hvernig græna svindlið fer fram með því að draga ríkið, bankana og aðallega lífeyrissjóði inn í græn verkefni og síðan er allt látið fara á hausinn og skattgreiðendur sitja uppi með tapið. Minnir einum um of á starfshætti íslensku útrásarvíkinganna sem settu fjármálakerfi Íslands á höfuðið 2008. Cervenka greinir frá eigendum stálfyrirtækisins Stegra sem var stofnað af sömu aðilum og settu Northvolt á hausinn:
„Stálfyrirtækið Stegra, sem var stofnað af sömu mönnum og stóðu að baki Northvolt sem fór á hausinn, eyðir rúmum milljarði (sænskra króna) á mánuði, samkvæmt skjölum sem Aftonbladet hefur undir höndum. Félagið vill ekki gefa bein svör um hversu lengi peningarnir endist. Northvolt sem fór á hausinn er aðeins eitt af mörgum umfangsmiklum iðnfyrirtækjum sem Harald Mix og fjárfestingarfyrirtæki hans Vargas hafa hleypt af stokkunum. Annað er Stegra, áður H2GS, sem stefnir að því að opna nýja verksmiðju fyrir svokallað grænt stál í Boden í Norður-Svíþjóð. Samningar um afgreiðslu stáls hafa þegar verið undirritaðir við viðskiptavini eins og Mercedes og Scania.“
„Rétt eins og í Northvolt hafa nokkrir sænskir lífeyrissjóðir fjárfest, þar á meðal Annar Ap-sjóðurinn og AMF. Meðal annarra fjárfesta, auk Vargas, er Altor, áhættufjármagnsfyrirtæki sem Harald Mix stofnaði sem nokkrir sænskir lífeyrissjóðir hafa einnig fjárfest í. Fjárfestingarfyrirtæki Stenbeck-fjölskyldunnar Kinnevik er einnig á eigendalistanum, eins og Cristina Stenbeck í einkaeigu og fjárfestingarfyrirtæki Wallenberg-fjölskyldunnar FAM. Alls hafa fjárfestar lagt til 2,4 milljarða evra í ýmsum lotum, eða um 26 milljarða sænskra króna miðað við gengi dagsins í dag.“
Samkvæmt skjölum Stegra til sænsku orkumálastofnunarinnar og Aftonbladet hefur skoðað, segir fyrirtækið að á tímabilinu apríl 2023 til desember 2024 hafi kostnaðurinn verið upp á 22,5 milljarða sænskra króna. Stærsti liðurinn, rúmir 19 milljarðar, voru fyrir efnis- og tækjakaup. Þá hefur Stegra keypt aðra þjónustu fyrir 3,6 milljarða eins og „ráðgjafarþjónustu og aðra utanaðkomandi sérfræðinga sem leggja sitt af mörkum við framkvæmd verkefnisins.“ Samkvæmt samantektinni eru 1,3 milljarðar af kostnaðinum greiddir með styrkjum, sem þýðir að Stegra hefur verið með nettóútgjöld upp á 22,1 milljarð til ársloka 2024. Stegra er á byggingarstigi og hefur engar tekjur. Samkvæmt ársskýrslu fyrir árið 2023 hafði félagið fjárfest fyrir 8 milljarða fyrir aðstöðu á árinu og um 800 milljónir í annan kostnað.
„Miðað við þær tölur sem sendar voru til sænsku orkustofnunarinnar ætti kostnaður Stegra árið 2024 að hafa numið um 13,3 milljörðum sænskra króna eða 1,1 milljarði sænskra króna á mánuði. Stegra hefur hlotið fjölda mismunandi ríkisstyrkja. Stegra hefur hingað til fengið 1,2 milljarða sænskra króna frá sænsku orkustofnuninni innan ramma svokallaðs iðnaðarskrefs. Nýsköpunarsjóður ESB hefur veitt 2,75 milljarða.“
Stegra hefur orðið fyrir áföllum
Nýlega upplýsti Dagens Industri að fyrirtækinu hafi verið neitað um 1,65 milljarða króna til viðbótar frá sænska ríkinu í gegnum svokallaða loftslagsáætlun ríkisins, eftir að sænska umhverfisverndarstofnunin sagði nei. Ástæðan var sú að Stegra mun nota jarðgas í framleiðsluferli sínu og losa þannig 500.000 tonn af koltvísýringi á ári. Að sögn DI hefur tilkynningin orðið til þess að Stegra þrýsti á stjórnvöld að færa styrkina í staðinn til iðnaðargeirans.
„Auk peninga frá hluthöfum og styrkjum, treystir Stegra, eins og Northvolt, að miklu leyti á lánaða peninga til að ljúka verkefni sínu. Fyrirtækið hefur tilkynnt að það hafi tryggt sér samtals 4,2 milljarða evra lánsfjármögnun eða 46 milljarða sænskra króna. Stór hluti lánanna er á ábyrgð skattgreiðenda í Svíþjóð og Evrópu. Evrópski fjárfestingarbankinn og Norræni fjárfestingarbankinn lána um 4 milljarða sænskra króna, en helmingur þess er tryggður af ESB. Sænska útflutningslánastofnunin lánar 5,5 milljarða sænskra króna og fjöldi erlendra banka hefur einnig veitt inneign í svokallaðri verkefnafjármögnun.“
Lánveitendur eru verndaðir ef eitthvað fer úrskeiðis. Sænska lánastofnunin hefur gefið út tryggingu upp á samtals 13,5 milljarða sænskra króna. Ábyrgðin er fyrir 80% af lánsfjárhæðinni. Auk þess hefur Stegra fengið svokallaða útflutningstryggingu upp á 13,5 milljarða til viðbótar frá þýska ríkinu. Um áramótin höfðu 459 milljónir sænskra króna verið notaðar af ábyrgð Lánastofunnar, að því er segir í ársskýrslu stofnunarinnar.
Sama staða og byrjaði gjaldþrotaferil Northvolt
Verkefnafjármögnun þýðir að fyrirtækið þarf að uppfylla ákveðin skilyrði til að fá aðgang að lánsfénu. Þetta var það sem stuðlaði að falli Northvolt þar sem fyrirtækið náði aldrei að auka framleiðslu sína og mæta kröfunum. Í ljósi þess hve fjárfestingin er hröð og félagið hefur þegar eytt 22 milljörðum sænskra króna er það örlagaatriði fyrir Stegra að fá aðgang að lánunum og styrkjunum.
Aftonbladet hefur lagt fyrir Stegra fjölda spurninga um fjármögnun félagsins. Karin Hallstan, samskiptastjóri fyrirtækisins, skrifar hins vegar í svari að fyrirtækið muni ekki „svara þeim í smáatriðum.“ Og utanaðkomandi aðilar mega ekki kynna sér hvaða skilyrði gilda fyrir því að Stegra fái ríkistryggða peningana.
„Fjármögnun verkefna er flókin og virkar þannig að það þarf að uppfylla langan lista af mismunandi skilyrðum til að hafa áfram aðgang að peningunum. Þetta getur verið um magn sem tengist málmgrýti eða rafmagni, magn sem selt er til viðskiptavina eða hafnarlausnir.“
Stegra vill ekki gefa upp neinar tölur um hversu mikið af lánunum hefur verið nýtt, né hversu mikið fé fyrirtækið á í reiðufé. Karin Hallstan skrifar:
„Það er eitthvað sem við tilkynnum stöðugt til þeirra stofnana sem hafa lagt fram fjármagn sem hluti af skilyrðum fyrir styrkjum, fjárfestingum og lánum.“