Alþjóðlegar kröfur Ísraels um vopnahlé gegn Hamas byggjast að mestu leyti á fullyrðingum um hungursneyð á Gaza og ásökunum um að Ísrael noti svelt vísvitandi sem vopn. En nánari skoðun á ástandinu sýnir að hungursneyðin er afleiðing af leiðbeiningum Sameinuðu þjóðanna, þjófnaðarárásum Hamas og svartamarkaði sem samtals koma í veg fyrir að aðstoðin nær til almennra borgara í Gaza.
Samkvæmt tölum Sameinuðu þjóðanna sjálfra hefur allt að 85% af þeirri aðstoð sem send hefur verið til Gaza með vörubílum eftir 19. maí verið rænt. Prófessor Eytan Gilboa, sérfræðingur í alþjóðasamskiptum við Reichman-háskólann í Herzliya, segir að einhver hungursneyð sé á Gaza, en að hún sé aðallega á svæðum þar sem Hamas leyfir hana.
Flöskuhálsar Sameinuðu þjóðanna
Gögn frá júlí 2025 sýna að Ísrael hefur haldið áfram að leyfa mannúðaraðstoð til Gaza í mun stærri mæli en fyrir stríðið. Skýrsla frá Begin-Sadat-miðstöðinni fyrir stefnumótandi rannsóknir sýnir að fullyrðingar um vísvitandi hungursneyð eiga enga stoð í raunveruleikanum.
Fyrir stríðið komu 150 – 300 vörubílar inn á Gaza daglega – en aðeins lítill hluti þeirra flutti mat. Samræmingarskrifstofa Sameinuðu þjóðanna í mannúðarmálum (OCHA) greinir frá því að árið 2022 hafi 292 vörubílar komið daglega, þar af aðeins 73 með mat – um 25%. Þrátt fyrir þetta voru engin merki um hungursneyð.
Amnesty International hefur fullyrt að staðbundinn landbúnaður hafi staðið fyrir 44% af matvælum Gaza, en í skýrslunni segir að þetta sé byggt á efnahagslegum kostnaði frekar en kaloríuinntöku. Í raun og veru svöruðu staðbundin framleidd matvæli aðeins um 12% af kaloríuinntöku. Afgangurinn kom frá innfluttu korni, olíu og matvælaaðstoð, aðallega frá UNRWA og Alþjóðamatvælaáætluninni.
Ísrael stöðvaði tímabundið hjálparsendingar í mars 2025 vegna kerfisbundinna rána Hamas, en hófu þær aftur í maí. Í lok maí komu að meðaltali 170 vörubílar daglega til Gaza. Opið er núna fyrir allar hjálparsendingar og margar hjálparsendingar eru fluttar með flugi. Mannúðarsjóðurinn fyrir Gaza, sem var stofnaður í maí, styður margvíslegar dreifingarleiðir.
Sameinuðu þjóðirnar vanrækja verkefni sitt
Þann 24. júlí var greint frá því að yfir 800 vörubílar biðu í Kerem Shalom eftir að stofnanir Sameinuðu þjóðanna sæktu aðstoðina. Talsmaður Sameinuðu þjóðanna fullyrti að töfin væri vegna öryggiskrafna Ísraels. Lögfræðingur NGO-Monitor, Anne Herzberg, sakar Sameinuðu þjóðirnar um að horfa fram hjá vopnasmygli í hjálparflutningabílunum sem kallar á tímafrekar skoðanir.
Samkvæmt Alþjóðamatvælaáætluninni voru um 3.500 tonn af matvælum tilbúin til dreifingar þann 25. júlí – sem jafngildir 300 vörubílum. Aðeins 60 bílstjórar höfðu þá leyfi til að aka hjálpinni inn í Gaza.
Heimildarmaður öryggismála í Ísrael telur að Sameinuðu þjóðirnar vanræki hlutverk sitt: „Við gefum þeim tímaglugga og þeir mæta seint og þá aðeins í stuttan tíma.“ Ísrael hefur boðið upp á flutningsaðstoð, eldsneyti, talstöðvar og komið verði á tryggum leiðum til að auðvelda afhendingar.
Hamas býr til kreppuna
Samkvæmt Ísraelsher er Hamas stærsta hindrunin fyrir afhendingu hjálpargagna og gögn frá Sameinuðu þjóðunum styðja þá fullyrðingu. Verkefnaeining Sameinuðu þjóðanna, UNOPS, segir að á milli 19. maí – 27. júlí hafi 2013 vörubílum verið ekið inn með nær eingöngu matvæli – yfir 27.000 tonnum. Af þessum vörubílum komust aðeins 260 á leiðarenda. Hinir 1.753 vörubílarnir voru „stöðvaðir“ á meðan á flutningi stóð – annað hvort af vopnuðum hópum eða „svöngu fólki.“
Þann 31. maí var farmi 90 vörubíla samtals 1.695 tonn af hjálpargögnum stolið. 98,6% af stolnu hjálpargögnunum voru matvæli. Stærsti viðtakandinn var Matvælastofnun Sameinuðu þjóðanna, en einnig UNICEF, Rauði krossinn og aðrir. UNOPS nefnir ekki nafn Hamas – en bæði ísraelskar og palestínskar heimildir gera það. Ísraelskur herforingi sagði við TPS-IL:
„Hamas hefur frá upphafi reynt að láta mannúðarúthlutun GHF mistakast. Þeir hræða óbreytta borgara og ógna öllum sem nálgast hjálparmiðstöðvarnar.“
Samkvæmt ísraelskum heimildum er Hamas að reyna að spilla fyrir Mannúðarsjóði Gaza með því að hóta og ráðast á óbreytta borgara sem nálgast hjálparúthlutanir. Í júní var handsprengjum kastað á bandaríska hjálparstarfsmenn.
Staðbundinn aðgerðasinni á Gaza, Hamza al-Masri, sem rekur vinsæla Telegram-rás, skrifaði á Telegram að allir viti hverjir bera vopn: „Annað hvort eruð þið Hamas eða þið keyptuð vopnin frá Hamas.“ Í athugasemd við færsluna spurði notandi að nafni Samer Bashir hvort árásarmennirnir væru Hamas. Al-Masri svaraði:
„Allir þjófar og skúrkar eru Hamas og vinna fyrir Hamas.“
Rangfærslur um hungursneyð
Þann 29. júlí var myndböndum dreift sem sýna vopnaða menn skjóta upp í loftið til að dreifa óbreyttum borgurum á hjálparbílalestum í Deir al-Balah. Vitni segja að mennirnir séu Hamasliðar. Ásakanirnar samrýmst einnig innri gögnum Hamas sem Ísrael lagði hald á, hleruðum samskiptum og staðfestum myndskeiðum. Á upphafsstigi stríðsins í október 2023 tók Hamas 25% af allri aðstoð Sameinuðu þjóðanna. Í byrjun árs 2024 var þessum kvóta dreift á eftirfarandi hátt: 7% fóru til Izz ad-Din al-Qassam hersveita Hamas, 4% til borgaralegrar stjórnsýslu Hamas og 4% til stjórnmálaleiðtoga samtakanna.
Hleruðu gögn sýna einnig hótanir gegn hjálparstarfsmönnum og vísvitandi tilraunir til að skapa ringulreið á götum Gaza eins og að loka mörkuðum, skapa óeirðir og koma í veg fyrir að óbreyttir borgarar komist að dreifingarstöðum með hótunum eða skothríð.
Varðandi hlutverk hersins, dreifingarstaði hjálpargagna, bílalest og loftvarnasendingar sagði Effie Defrin, talsmaður Ísraelshers, við blaðamenn þann 27. júlí:
„Hamas, hins vegar, hindrar virkan ferlið – stelur hjálpargögnum, geymir þau í göngum og notar rangfærslur til að dreifa fölskum fullyrðingum um hungursneyð á Gaza.“
Hamas hefur lagt hald á vörubíla Sameinuðu þjóðanna, lokað fyrir aðgang almennra borgara að hjálpargögnum, þóttst vera hjálparstarfsmenn og komið njósnurum fyrir í bílalestum Sameinuðu þjóðanna. Samhliða dreifingarneti hefur verið komið á fót – þar sem stolin hjálpargögn eru seld á 300-500% verði yfir markaðsverði, staðbundnir söluaðilar eru skattlagði og matvælaeftirlit notað sem pólitískt tæki.
Ástandið er orðið þannig, að sumar mannúðarstofnanir eru tregar til að safna eða dreifa hjálpargögnum af ótta við ofbeldi eða að vera taldar vinna með Ísrael. Markmið Hamas er að losna við Gaza Humanitarian Foundation, sem dreifir matvælum á Gaza. Þeir vilja vera þeir einu sem tryggja afkomu Gazabúa og hafa náð miklum árangri í að framkvæma áróðursherferð sem sýnir að hungur ríkir alls staðar.
Neyðaraðstoðin birtist á svarta markaðinum
Þrátt fyrir aukningu á hjálpargögnum vitna óbreyttir borgarar í Gaza um ótrúlega hækkun verðs. Maður á Al Sahaba markaðnum sagði 28. júlí að hann hefði séð ávexti í fyrsta skipti í fjóra mánuði – en að mangó og bananar væru seldir fyrir 200 sikla (um 7.800 krónur). Hveiti er stolið og selt á rándýru verði.
Myndir af markaðnum staðfestu misræmið: hillur fullar af vörum sem merktar eru sem neyðaraðstoð eru seldar á verði sem almenningur hefur ekki efni á. Opinberar ísraelskar heimildir komu því á framfæri við TPS-IL að allir vörubílar sem koma núna inn í Gaza flytja mannúðaraðstoð frá Sameinuðu þjóðunum, alþjóðlegum hjálparstofnunum og gjafalöndum. Einkaaðilum í Gaza er óheimilt að flytja inn vörur. Skortur á verslunarsendingum vekur upp spurningar um hvernig vörur sem merktar eru sem aðstoð eins og hveiti, ávextir, grænmeti, vatn og niðursoðnar vörur, enda í verslunum á uppsprengdu verði.
Palestínskir heimildir á Gaza sögðu við TPS-IL að stór hluti matvælanna á mörkuðunum komi frá alþjóðlegri aðstoð – þar á meðal sendingum frá Bandaríkjunum – en sé seldur á verði sem er stundum 300% hærra en innkaupsverðið. Grunnvörur eins og hveiti og hrísgrjón, sem ætlað var til ókeypis dreifingar, eru sagðar seldar til einkaaðila.
Dr. Eyal Ofer, sérfræðingur í efnahgskerfi Gaza, útskýrði fyrir TPS-IL að „markaðsverð sé aðalvandinn að baki hungursneyðarinnar á Gaza.“ Hann segir „endalaust peningastreymi frá Sameinuðu þjóðunum og palestínsku stjórninni“ skapa möguleika til rána og verðbólgu. Ofer segir: