Tjáningarfrelsið er undir árás – ekki í einhverri fjarlægri einræðisstjórn, heldur í hjarta Evrópu. Ný skýrsla frá bandarískum stjórnvöldum varar við árásum á einstaklinga, ritskoðun á netinu og vaxandi gyðingahatur, sem röngum aðilum er kennt um. Núna vaknar spurningin: Hversu frjáls eru Vesturlönd í raun og veru?
Það er ekki á hverjum degi sem náinn bandamaður Vesturlanda bendir á galla í grundvallarfrelsi annarra ríkja. En það er einmitt það sem utanríkisráðuneyti Bandaríkjanna gerir í nýjustu mannréttindaskýrslu sinni. Gagnrýnin á Þýskaland er umfangsmikil og alvarleg: þar er talað um „alvarleg brot á tjáningarfrelsi“ og „versnandi mannréttindaástand.“
Bandaríkin gera grein fyrir því að eitt Evrópuríki, Þýskaland, – sem gagnrýnir oft önnur fyrir lýðræðislegan halla – sé nú sjálft sakað um ritskoðun og pólitískt knúna íhlutun.
Árásir vegna netfærslna
Dæmi sem skýrslan bendir á eru aðgerðir lögreglu gegn einstaklingum. Í mars 2024 framkvæmdi þýska lögreglan 45 árásir á heimili fólks. Ástæðan? Yfirlýsingar á netinu sem flokkaðar voru sem „kynhatur“ eða töldust „móðgandi.“ Lögreglan lagði hald á tölvur og farsíma og yfirheyrði marga en samt ekki fyrir glæpi í strangasta skilningi, heldur fyrir að tjá skoðanir sínar.
Samkvæmt skýrslunni hefur Þýskaland einnig innleitt kerfi þar sem samfélagsmiðlar eru neyddir til að fjarlægja færslur innan sólarhrings – annars eiga þeir á hættu að fá háar sektir. Gagnrýnendur segja að þetta ástand sé tjáningarfrelsi á pappír en ekki í reynd.
Innflutt gyðingahatur
Bandaríkin gagnrýna einnig viðbrögð og meðhöndlun Þýskalands á gyðingahatri. Samkvæmt skýrslunni hefur fjöldi hatursglæpa gegn gyðingum meira en tvöfaldast á síðasta ári Þýsk yfirvöld kenna aðallega hægri öfgahópum um glæpina en hópar múslímskra innflytjenda sem bera ábyrgð á stórum hluta vandans fá ekki sömu athygli.
Rannsóknargögn frá Hamborg sýna að ungt fólk af múslímskum uppruna er mun líklegra til að tjá gyðingahatur en aðrir. Bandaríska skýrslan segir að þetta sé viðkvæmt mál í Þýskalandi og enn tabú gagnvart almenningi.
Stjórnvöld neita
Þýska ríkisstjórnin neitar allri gagnrýni. „Það er engin ritskoðun í Þýskalandi“ skrifar talsmaður ríkisstjórnarinnar, kratinn Steffen Meyer, í fréttatilkynningu, að sögn Junge Freiheit. Á sama tíma sýna skoðanakannanir að helmingur Þjóðverja telur sig ekki lengur geta tjáð sig frjálslega.
Vaxandi sjálfsgagnrýni er farið að gæta meðal kristilegra demókrata. Jens Spahn, Kristilega demókrataflokkurinn CDU, varar við:
„Þegar við þorum ekki lengur að ræða ákveðin mál eins og fólksflutninga og aðlögun, þá kemur upp sú tilfinning að maður megi ekki segja það sem maður hugsar.“